سرآغاز

برای بررسی نقش «نسل زد» در تحولات اجتماعی ایران، تحقیقات زیادی صورت نگرفته است. با این حال، مطالبی به اختصار و محدود که بیشتر تکرار تحقیقات اولیه توسط تعداد کمی از جامعه‌شناسان ایرانی است، در مقالات متعدد دیده می‌شود. البته، تحقیقات پایه روی «نسل زد» از زمانی در جامعه‌شناسی جدی شده است که پیش‌بینی تأثیرگذاری این نسل در روند تحولات میدانی و حوزه‌های اقتصادی- فرهنگی و سیاسی دهه‌های آینده مورد توجه قرار گرفته است.

«نسل زد» عبارت است از نسل جدید جامعه که بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ متولد شده‌اند و با دسترسی به فناوری‌های دیجیتال و رسانه‌های اجتماعی رشد کرده‌اند. این نسل، با نسل‌های قبل خود مانند نسل Y (متولدین ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۴) یا نسل X (متولدین ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۹)، تفاوت‌های زیادی در رفتار، باور، نگرش و خواسته‌های خود دارند.

هدف این پژوهش، شناسایی و تحلیل نقش «نسل زد» در تحولات اجتماعی ایران است. و دریافت پاسخ کوتاهی به این پرسش کلان که «چگونه «نسل زد» در تحولات اجتماعی امروز و فردای ایران دخالت دارد؟»

«نسل جدید، فضای کاریزماتیک، مقدس مآبانه و فره گرایانه در سیاست را نمی‌پذیرد و به قول جان دیویدسون، شاعر اسکاتلندی، جوانان فریاد می‌زنند که هیچ عملی، هیچ اندیشه ای، هیچ رسمی و هیچ حرمتی وجود ندارد که نشود از آن تخطی کرد. جوانان نسل جدید، رادیکال‌تر از جوانان نسل‌های پیشین هستند و اکنون که فضای مجازی هم به شکاف میان – نسلی دامن زده، سرعت تغییرات به هیچ وجه با گذشته قابل مقایسه نیست. به عنوان نمونه، شاید هزار سال پیش، تغییرات اجتماعی در هر چندصد سال یک بار به وقوع می‌پیوستند، اما اکنون در کمتر از هر ۱۰ سال، تغییرات نسلی و تغییرات حوزه عمومی مرتبط با آن را به راحتی می‌توان مشاهده کرد. به عبارت ساده تر، امروز یک بچه ۶ ساله، حتی با برادر ۱۰ ساله خود فاصله نسلی دارد، چه برسد با والدین و پدربزرگ و مادربزرگ خودش. … این نسل، به قول ماکس وبر، از چهره‌های کاریزماتیک عبور کرده و به نوعی تعقل گرایی در حوزه سیاست رسیده است. عبور از ارزش‌های نسل‌های پیشین و جهت گیری به سمت ارزش‌های جدید، جهت گیری سیاسی نسل جدید را هم مشخص‌تر می‌کند.

… با وجود نظام آموزشی تقریباً یکدستی که در ایران وجود دارد، گویی جوانان ما نمی‌خواهند به بسیاری از ارزش‌هایی که خودشان آن‌ها را سنتی در نظر می‌گیرند، تن بدهند. اگر این واقعیت را درک کنیم، به نظر می‌رسد که نگاه سیاست گذاران ما به حوزه عمومی هم دستخوش تغییر خواهد شد. (امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس، در گفتگو با فرارو؛ آیا «دهه هشتادی ها» و «دهه نودی ها» متفاوت عمل می‌کنند؟- ۳۰ دی ماه ۱۳۹۹)

 

چرا باید با نسل‌های مختلف آشنا شویم؟

به طور کلی توانایی شناخت و درک افراد، توان برقراری ارتباط موثر در انسان را افزایش می دهد. فارغ از ارتباطات روزمره، باید در نظر داشت که در سازمان‌ها افراد از نسل‌های گوناگون مشغول به کار هستند. شناخت افراد از یکدیگر و شناخت مدیریت نسبت به نیروها می تواند میزان تعارضات ناشی از اختلاف عقاید و اختلاف سلیقه ها را به حداقل برساند. اما در مورد نسل z نکته مهم این است که این نسل به زودی حجم وسیعی از نیروی کار شاغل را تشکیل خواهند داد بنابراین آگاهی پیدا کردن نسبت به خصوصیات آنها برای طراحی زیر ساخت‌های سازمان‌هایی که قرار است میزبان این نسل به عنوان نیروی کار باشند، حیاتی است. نسلی که بواسطه تکنولوژی بسیاری از کارهای خود را بدون زحمت زیاد، پیش برده است که تاثیر این مساله را در نحوه نوشتن و صحبت کردنشان شاهد هستیم. با اختصار حرف می زنند یا می نویسند. مهارت‌های نرم ارتباطی مثل شوخ طبعی، صمیمیت و همدلی جزو خصایص این نسل است. باقی ماندن آنها در یک شغل بستگی به معنی دار بودن شغل برایشان دارد. بسیاری بر این باور هستند که این نسل بدنبال تغییراتی در سازمان‌ها هستند که مهمترین آنها تغییرات فرهنگی است. مدیران پیشرو مهارت‌های مدیریت و رهبری خود و هم چنین سازمان خود را آماده حضور چنین افرادی می کنند تا بتوانند از توانایی‌های آنها به نفع کسب و کار خود استفاده کنند. (۱) «منصوره قربانی- نسل z در ایران چه کسانی هستند؟ 21 اردیبهشت 1401/ www.testpro.ir»

 

زومرهای ایرانی در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی چطور عمل می‌کنند؟

زومرهای ایرانی تا کمتر از یک دهه دیگر، اصلی‌ترین کنش‌گران سیاسی و اقتصادی کشور خواهند بود. (۲) زومرها» اعضای «نسل Z» یا همان «دهه هفتادی‌ها»ی خودمان: )تا کمتر از یک دهه دیگر، اصلی‌ترین کنش‌گران سیاسی و اقتصادی در جهان خواهند بود. برآوردهای آماری یک پژوهش در دانشگاه آکسفورد نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۳۰ میلادی، اعضای این نسل، حدود ۳۰ درصد از نیروی کار در جهان را تشکیل می‌دهند و علاوه بر این، ثروت آنها در طول یک دهه آینده، ۷ برابر می‌شود. محمد مهدی حاتمی- دنیای عجیب «زومرها»/ آنها با سیاست و اقتصاد ایران چه می کنند؟ تجارت نیوز ۷ تیر ۱۴۰۰»

متولدین دهه‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۰، بخش عمده جمعیتِ انقلابی در سال ۱۳۵۷ را تشکیل می‌دادند. همین نسل بودند که پایه های انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ را پی ریزی کردند و به جبهه‌های جنگ رفتند، احزاب سیاسی را پی ریزی کردند،‌ و خواستار ایجاد طرح نو در زندگی و سرنوشت ایرانیان بودند. که به هر تقدیر در کمتر از یک دهه توسط حکومت تازه تاسیس سرکوب یا کسانی که از زندان و اعدامهای گروهی جان به در بردند، به کشورهای جهان متواری گشتند.

از طرفی نسل متولدین دهه‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۶۰ خورشیدی اصلی‌ترین حاملان اصلاحات سیاسی از سال ۱۳۷۶ به بعد بودند. به زودی نوبت به متولدین دهه‌های ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰ می رسد و باید ببینیم قرار است چه کنند. از نظر جامعه شناسان، ارتباطِ میان تغییرات نسلی و تغییرات در حوزه اقتصاد و سیاست، بیش از حد تصور و پیش بینی است. «اگر به سایت وزارت کشور سر بزنید می توانید نتیجه پژوهی که به دنبال ناآرامی‌های اجتماعی در دیماه سال ۱۳۹۶صورت گرفته بود را ببینید. عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور نیز در گفت و گویی در این خصوص گفته بود که به غیر از نارضایتی‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، برای نخستین بار یک عامل جدید هم به عوامل نارضایتی افزوده شده و آن «شکاف عمیق نسلی» در ایران است. به گفته رحمانی فضلی، نسلی که حالا به سن کنش گری سیاسی رسیده و از طریق اینترنت، دسترسی بی حد و حصری هم به جهان و اطراف خود دارد، متفاوت عمل خواهد کرد. (نقل به مضمون) اما آیا این نسل، واقعاً با نسل‌های قبل از خود که به شدت سیاسی بودند، فرق دارد، یا اینکه به شیوه‌ای متفاوت سیاست ورزی می‌کند؟ (۳«منصوره قربانی- نسل z در ایران چه کسانی هستند؟ 21اردیبهشت 1401/ www.testpro.ir»)

نسل زد یا زومرها به متولدین اواسط دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۱۰ گفته می شود .بر اساس این تقسیم بندی متولدین ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۹ در ایران جزو نسل زد قرار می گیرند که به دهه هشتادی ها مشهور شده اند. این نسل اولین نسلی است که با فناوری های دیجیتال و اینترنت رشد کرده اند.

چگونه با نسل زد در ایران ارتباط برقرار کنیم؟

نسل زد از فناوری های دیجیتال و اینترنت استفاده زیادی می کنند و به آن ها «بومی دیجیتال» می گویند. بنابراین، شما باید از بستر های فیلتر شده و محبوب در فضای مجازی مثل تلگرام، اینستاگرام، توییتر و یوتیوب برای ارسال پیام ها، تبلیغات و اطلاع رسانی استفاده کنید. (۴«آشنایی با نسل z و ویژگی های آنها- سایت ayabs.com/ ۵ آذر ۱۴۰۱)

نسل زد عملگرا، خلاق، باز و خودآگاه هستند. آن ها دوست دارند که به جای حرف زدن، عمل کنند و به جای تکرار کلیشه ها، چیزهای جدید و متفاوت را امتحان کنند. آن ها به دنبال رشد شخصی و حل مشکلات جامعه هستند. بنابراین، شما باید با آن ها صادقانه، شفاف و مشارکتی صحبت کنید و از ایده ها و پیشنهادات آن ها استقبال کنید.

 

بایدها و نبایدها در ایجاد ارتباط با نسل زد؟

نسل زد شاهد شرایط سخت اقتصادی والدین خود و از خود گذشتگی آن ها بوده اند. آن ها نگران عملکرد تحصیلی و شغلی خود هستند و به سرمایه گذاری و مشاغل پایدار علاقه مند هستند.  بنابراین، شما باید با آن ها در مورد فرصت ها، چالش ها و راه حل های موجود صحبت کنید تا توانایی ها و استعدادهای خود را پیدا و توسعه دهند.

 

جهان شناسی نسل زد چه معنایی دارد؟

• نسل زد به دنبال تعامل و تجربه های زنده و واقعی هستند. آن ها دوست دارند که در فعالیت ها، رویدادها و پروژه های گروهی شرکت کنند و از اشتراک گذاری علاقه مندی ها، ارزش ها و احساسات خود لذت ببرند. بنابراین، شما باید با آن ها در سطح عمیق تری از صحبت کردن وارد گفتگو شوید و فضایی برای بیان نظرات و ابراز عقیده آنان فراهم کنید.
• نسل زد به دنبال معنا و مفهوم در زندگی خود هستند. آن ها دوست دارند که کارهایی را انجام دهند که به نفع جامعه، محیط زیست و انسانیت باشد و از موضوعات مهم اجتماعی حمایت می کنند. بنابراین، شما باید با آن ها در مورد اهداف و خواسته های معنا دار صحبت کنید و به آن ها نشان دهید که چگونه می توانید در رسیدن آنان به اهداف شان کمک کنید.
• نسل زد به دنبال تنوع و گوناگونی در زندگی خود هستند. آن ها دوست دارند که با افراد، فرهنگ ها، سبک ها و رسانه های مختلف آشنا شوند و با چالش های نظری روبرو شوند. بنابراین، شما باید با آن ها در مورد علایق، سلایق و تجربیات آنان در زمنیه های فوق صحبت کنید و به آن ها پیشنهادات درخور بدهید. (۵ «نسل های ایکس، وای،‌ زد و سیاستگذاری فرهنگی در ایران- سایت ir/ بدون ذکر تاریخ»)

چه عوامل فرهنگی به همگرایی با نسل زد یاری می رساند؟

به طور کلی، نسل زد چیزهایی را دوست ندارند که با ارزش ها، علایق و انتظارات آن ها سازگار نباشد. برخی از چیزهایی که نسل زد دوست ندارند عبارتند از:

تبلیغات سنتی و تکراری- نسل زد به دنبال تجربه های جذاب و خلاقانه هستند و از تبلیغاتی که فقط محصول را معرفی می کنند یا بارها و بارها تکرار می شوند خسته می شوند. آن ها تبلیغات را دوست دارند که با آن ها تعامل داشته باشند، به آن ها ارزش اضافه بدهند یا با رسانه های مورد علاقه آن ها مطابقت داشته باشند.

برچسب گذاری و قضاوت– نسل زد به دنبال معنا و مفهوم در زندگی خود هستند و از برچسب گذاری و قضاوت بر اساس جنسیت، قوم، مذهب، سلایق و علایق خودشان دوری می کنند. آن ها به دیدگاه های مختلف احترام می گذارند.

 

چگونه با نسل زد همکاری کنیم؟

برای استفاده از نسل زد در کار خود، باید به ویژگی ها، نیازها و انتظارات این نسل توجه کنید. برخی از راهکارها عبارتند از:

ارائه فرصت های یادگیری و پیشرفت شغلی- نسل زد به دنبال رشد و توسعه شخصی و حرفه ای هستند و از کارهای تکراری و خسته کننده دوری می کنند.

احترام به تفاوت ها و تعدد فرهنگی- نسل زد گروه جمعیتی چندگانه و چندفرهنگی است که با دیدگاه های مختلف رشد کرده اند. شما باید برای آنها فضای باز و صمیمی را فراهم کنید و به آن ها احساس قبول شدن و متعلق بودن بدهید. شما باید به آراء، عقاید، سلایق و علایق آن ها گوش دهید و آن ها را در تصمیم گیری ها و فعالیت های جمعی مشارکت دهید.

بطور خلاصه این نسل، در مقایسه با نسل‌های قبل خود، تمایل به خوش‌رفتاری، پرهیزکاری و ریسک‌گریزی دارد و بر خلاف انتظار، در به تأخیر انداختن رضایتمندی، بهتر از همتایان خود در دهه ۱۹۶۰ هستند. این نسل، همچنین با تغییرات ساختار خانوادگی، کاهش سطح معاشات و افزایش هزینه‌های زندگی مواجه شده است.

برای برقراری ارتباط فرهنگی و سیاسی با این نسل، لازم است به عوامل مؤثر بر رفتار و گرایشات آن‌ها توجه کنیم. بعضی از این عوامل عبارتند از: آگاهی و دسترسی به منابع مختلف اطلاعات، تمایل به آزادی شخصی و احترام به تنوع، نگرانی از آینده و عدم اطمینان. با توجه به این عوامل، لازم است که با آنها «به منطق، استدلال و شفافیت تکیه کرد، به حق انتخاب و تفاوت‌های آن‌ها احترام گذاشته شود، با رویکرد گفتگویی و تعاملی، به تقویت هویت مشترک و ملی پرداخت، برای حل مشکلات و نیازهای آن‌ها برنامه‌های عملی و کارآمد را پیش بینی و اجرا کرد و به آن‌ها امید و اعتماد به نفس داد».

سروش آزادی

۸ یونی ۲۰۲۳