بازدیدها: 9

جنگل‌های هیرکانی (Hircanian Forests)، که به عنوان “بهشت گمشده“ یا “موزه طبیعی ایران“ شناخته می‌شوند، یکی از باارزش‌ترین و قدیمی‌ترین اکوسیستم‌های جنگلی جهان و یک میراث جهانی یونسکو هستند که قدمتشان به ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال پیش (عصر یخبندان) بازمی‌گردد. این میراث کهن اکنون نه تنها با بلایای طبیعی، بلکه با یک استراتژی سیستماتیک نابودی روبروست.

---

بحران سوختن: فاجعه‌ای استراتژیک، نه حادثه

در میان خاکستر گرم جنگل‌های هیرکانی فاجعه‌ای دیگر در حال رقم خوردن است، فاجعه‌ای که استراتژی است، نه حادثه. این شعله‌ها نه جزو «منطق اکوسیستم»اند، نه ناشی از سهل‌انگاری مردم، بلکه زاییدهٔ منطق سرمایه‌داری غارتگری‌اند که طبیعت را به کالایی برای انباشت سرمایه تبدیل کرده و از بحران زیست‌محیطی «فرصت سودآوری» می‌سازد.

• تحلیل اقتصاد سیاسی: در اقتصادسیاسی جمهوری‌ اسلامی دیگر نمی‌توان از «بلایای طبیعی» سخن گفت. هر شعلهٔ آتشی که بر پیکرهٔ جنگل‌های هیرکانی زبانه می‌کشد پیامد مستقیم محاسبات سود و زیان طبقهٔ حاکم است. آتش‌سوزی‌های مکرر نشانه‌های سطحی بیماری ساختاری عمیق‌تری‌اند، نشانه‌های نظام بیماری‌اند که ترجیح می‌دهد به‌جای حفاظت از محیط‌‌زیست، سود شخصی کسب کنند.
• نهادهای متولی نابودی: ستاد اجرایی فرمان امام و بنیاد مستضعفان، که بزرگ‌ترین مالکان اراضی جنگلی‌اند، با تغییر کاربری این زمین‌ها و واگذاری آنها برای ویلاسازی و پروژه‌های عمرانی سودآور به‌طور سیستماتیک در حال نابودی این میراث طبیعی‌اند. شبکه‌ای از نهادهای شبه‌دولتی، شرکت‌های پیمانکاری وابسته به نهادهای نظامی‌-امنیتی، و سرمایه‌داران نزدیک به قدرت در حال تبدیل کردن جنگل‌های هیرکانی به کالایی برای مبادله در بازار املاک لوکس هستند.

---

 هویت و زیست‌بوم (بخش‌های زیست‌محیطی)

این جنگل‌ها از آستارا در گیلان تا گلی‌داغ در گلستان کشیده شده و به دلیل اقلیم خاص خود، توانستند از دوران یخبندان جان سالم به در ببرند و به یک پناهگاه حیاتی برای گونه‌های باستانی تبدیل شوند.

• پوشش گیاهی: هیرکانی عمدتاً از نوع پهن‌برگ خزان‌کننده است و دارای بیش از ۱۵۰ گونه درختی از جمله راش شرقی (شاخص‌ترین گونه)، بلوط مازو و درختچه‌های شمشاد است.
• حیات وحش: این منطقه زیستگاه مهمی برای پستاندارانی چون پلنگ ایرانی، مرال (گوزن قرمز) و خرس قهوه‌ای است.

---

چالش‌های دیگر و ضرورت حفاظت

علاوه بر بحران سیستماتیک آتش‌سوزی، این جنگل‌ها با تهدیدات زیر نیز مواجه هستند:

• تغییر کاربری اراضی: تبدیل زمین‌های جنگلی به کشاورزی و ویلاسازی.
• قطع درختان: بهره‌برداری غیرقانونی یا بی‌رویه از چوب.

اهمیت حفاظت: ثبت این جنگل‌ها در فهرست میراث جهانی یونسکو (۲۰۱۹) بر تعهد جهانی به حفظ این کتابخانه زنده تاریخ طبیعی تأکید می‌کند. حفاظت از هیرکانی، نه تنها یک اقدام زیست‌محیطی، بلکه مبارزه‌ای علیه منطق غارت و نابودی منابع ملی است.