نیت ما این است که در سالگرد اشغال سفارت آمریکا در روز ۱۳ آبان ۱۳۵۸ از ماهیت حکومت جمهوری اسلامی پرده برداریم و تکرار اعمال آن حکومت فاسد در گروگانگیری را که هر ساله و به اشکال متعدد اما با یک هدف مشخص تکرار می شود، مورد تاکید قرار دهیم.

همانطور که آمد تنها گزاره مشترک در توانمند سازی حفظ قدرت در جمهوری اسلامی «گروگانگیری» نیروهای مخالف است. حال این عمل چه در رابطه با دستگیری پدر یک مبارزه کشته شده در راه آزادی وطن پدر پویا بختیاری، منوچهر بختیاری باشد. یا برادران سپهری، بانو فاطمه سپهری باشد و یا کسانی چون «عماد شرقی، سیامک نمازی و مراد طاهباز» و دو تابعیتی باشند که بخشی از آنان پس از سالها در زندان معامله می شوند و به کشورهای دیگر می روند و یا بازخوانی اولین اقدام حکومت اسلامی در رابطه با گروگانگیری دیپلماتهای آمریکایی با وقوع انقلاب ۵۷ در ایران باشد. با این حال در فهم از چنین ماهیت فرومایه و رذیل نیاز است تا به سرچشمه حضور آنان در قدرت سیاسی برگردیم و به بازخوانی نقش عجوبه فساد پرداخته و بار دیگر آنرا مرور کنیم. چه بسا از این خوانش بهتر بشود به ماهیت رژیم مذهبی روحانیت شیعه و اسلام سیاسی در ایران پی برد. به این اعتبار بخشی از اشغال سفارت آمریکا در ایران را مورد بازنشر قرار می دهیم.

در بهمن سال ۱۳۵۷ هجری شمسی اعتراضات اجتماعی برای گذار از رژیم شاهنشاهی بالا می گیرد. و در پی بالا گرفتن اعتراضات و اعتصابات انقلابیون در تهران و نقاط مختلف ایران، شاه با عنوان “تعطیلات” از ایران خارج می شود و به مصر رفته که پس از آن به دلیل بیماری سرطان و دیگر تحولات سیاسی همزان نتوانست هیچگاه به کشور بازگردد. در این رابطه بخشی از اخبار روز جامعه ایران آنزمان را از ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ الی تا آبان همان سال مورد بازخوانی قرار می دهیم و نتایج آنرا به خوانندگان می سپاریم:

۲۲ بهمن ۱۳۵۷ – پیروزی انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی به پیروزی رسید، یکی از شعار‌های اصلی حامیان آیت‌الله خمینی در انقلاب ایران، استقلال از شرق و غرب بود.

۲۵ بهمن ۱۳۵۷ – اولین حمله به سفارت آمریکا

یک گروه مسلح از سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران به سفارت آمریکا در خیابان تخت جمشید حمله کرده و سفارت را برای مدتی اشغال می‌کنند که با تلاش دولت موقت مهدی بازرگان در نهایت از سفارت خارج می‌شوند. ابراهیم یزدی، وزیر خارجه دولت موقت به سفیر وقت آمریکا در تهران اطمینان داد که امنیت سفارت آمریکا از آن به بعد تضمین خواهد شد.

۲۰ خرداد ۱۳۵۸ – سفر شاه به مکزیک

شاه پس از اقامتی کوتاه در مصر، مدت کوتاهی هم در مراکش و باهاما بود و پس از تصمیم دولت بریتانیا به عدم اعطای پناهندگی سیاسی به او، برای درمان به مکزیک رفت.

۳۰ مهر ۱۳۵۸ – ورود شاه به آمریکا

با وخیم شدن حال جسمانی شاه در خارج از کشور، دولت آمریکا علی‌رغم وجود برخی مخالفت‌ها در میان مقامات این کشور، اجازه ورود شاه از مکزیک را می‌دهد و شاه در نیویورک در یک مرکز درمان سرطان بستری می‌شود. در این رابطه بروس لینگن، دیپلمات آمریکایی و هنری پرشت، مسئول وقت میز ایران در وزارت خارجه آمریکا، به دولت آمریکا توصیه کردند که پذیرش شاه به خاک آمریکا را به تعویق بیندازد. آنان معتقد بودند که پذیرفتن شاه، موجب تضعیف روند عادی‌سازی روابط ایران و آمریکا خواهد شد و بهانه لازم را برای تندروها برای سقوط دولت بازرگان فراهم می‌کند. لینگن معتقد بود که این امر موجب سقوط سفارت آمریکا در ایران و به گروگان گرفتن اعضای آن خواهد شد.

۱ آبان ۱۳۵۸ – درخواست استرداد شاه

۳۰ هزار نفر از مردم تهران در مقابل سفارت آمریکا تجمع می‌کنند و نسبت به اجازه ورود شاه به خاک آمریکا اعتراض کرده و خواستار استرداد وی می‌شوند. نیروهای چپ معتقد بودند که دولت موقت و وزیر خارجه‌اش تلاش لازم برای متقاعد کردن آمریکا در نپذیرفتن شاه را انجام نداده و دانشجویان موسوم به خط امام نیز دولت را به همراهی با آمریکا متهم می‌کردند.

۴ آبان ۱۳۵۸ – جلسه دانشجویان در کوه

چهار روز پس از ورود شاه به آمریکا حدود ۸۰ دانشجو از اعضای انجمن‌های اسلامی در دانشگاه‌های مختلف که تعداد قابل توجهی از آنان دانشجویان دانشگاه پلی‌تکنیک تهران بودند، در یکی از کوه‌های اطراف تهران گرد هم آمده و تصمیم می‌گیرند که در اعتراض به ورود شاه به آمریکا دست به اقدام اعتراضی خاصی بزنند، همین دانشجویان بعدا در جریان اشغال سفارت، رهبری ماجرا را برعهده داشتند. یکی از حاضران در جلسه بعدها در مصاحبه‌ای می‌گوید: تمام افرادی که در جلسه کوه بودند گفتند می‌بایست کاری بکنیم و قدمی برداریم. زیرا پای اعتبار کشورمان در میان بود و شرف ما لکه‌دار شده بود. ما تصمیم گرفتیم قدمی برداریم تا صدای فریاد مردم مظلوم ما به گوش‌های تمام دنیا برسد و از طریق مسئله شاه ما می‌خواهیم نشان بدهیم که آمریکا با نیرنگ‌های بین‌المللی خود چه بر سر تمام جهان آورده است.

آبان ۱۳۵۸- خمینی در جریان تصمیم قرار نمی‌گیرد

دانشجویان مدافع اشغال سفارت آمریکا، نقشه خود را با محمد موسوی خوئینی‌ها، روحانی نزدیک به بیت ‌آیت‌الله خمینی مطرح می‌کنند و وی می‌گوید: به عنوان اعتراض دانشجویی می‌تواند محلی داشته باشد، آقای موسوی خوئینی در پاسخ به درخواست دانشجویان برای اطلاع دادن برنامه آنان به آیت‌الله خمینی نیز با آن مخالفت می‌کند و استدلال می‌کند: اگر به امام گفته‌ ‌شود این حرکت دانشجویان به کار حکومتی تبدیل می‌شود، در صورتی که تسخیر سفارت آمریکا کار مردمی بود نه حکومتی.

۱۰ آبان ۱۳۵۸ – ملاقات بازرگان و برژینسکی

مهدی بازرگان، نخست وزیر موقت ایران به همراه ابراهیم یزدی، وزیر خارجه دولت و مصطفی چمران، وزیر دفاع دولت که برای سالگرد انقلاب الجزایر به این کشور سفر کرده بودند، تقاضای ملاقات با زبیگنیو برژینسکی، مشاور امنیت ملی جیمی کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا را مطرح می‌کنند و به مدت یک ساعت و ۲۵ دقیقه با او دیدار می‌کنند. انتشار این خبر در ایران موجب اعتراض انقلابیون شد. آقای بازرگان به دانشجویان معترض به بی‌عملی دولت موقت توصیه می‌کند که به خانه بروند و اعتراض نکنند. دانشجویان نیز به این جمع‌بندی می‌رسند که “مشی دولت خیلی با فکر انقلابی همخوانی ندارد” و بدین ترتیب دولت در جریان برنامه آنان برای اشغال سفارت قرار نمی‌گیرد.

در یکی از جلسه‌های شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت نیز محمود احمدی‌نژاد بعنوان نماینده دانشگاه علم و صنعت با ایده اشغال سفارت آمریکا مخالفت می‌کند و می گوید: باید اول سفارت شوروی را بگیریم. در ثانی اگر هم بخواهیم سفارت‌های روسیه یا آمریکا را بگیریم باید برویم دولت را در جریان امر قرار دهیم و بعد این اقدام را انجام دهیم.

۱۲ آبان ۱۳۵۸ – مقدمات پیش از حمله به سفارت

حلقه اصلی دانشجویان مدیریت کننده حمله به سفارت شب پیش از ۱۳ آبان با دانشجویان در دانشگاه‌های مختلف تماس می‌گیرند و از آنان می‌خواهند که ساعت شش صبح روز ۱۳ آبان دور هم جمع شوند. برخی از دانشجویان در خاطرات خود آورده‌اند که از روزها پیش از طریق اتوبوس‌های دو طبقه شرکت واحد که از خیابان طالقانی رد می‌شد، داخل سفارت را رصد کرده بودند و برخی نیز از ساختمان مقابل سفارت اینکار را کرده بودند تا برای حمله در جریان محیط داخلی سفارت باشند.

۱۳ آبان ۱۳۵۸ – حمله و ورود به سفارت آمریکا

ساعت ۱۰ صبح حدود ۴۰۰ نفر در حال تظاهرات در خیابان طالقانی به سمت سفارت آمریکا می‌روند و برخی از آنان از دیوارهای سفارت بالا رفته و وارد محوطه سفارت می‌شوند. ماموران حفاظت سفارت، به سوی مهاجمان گاز اشک آور شلیک می‌کنند، اما ورود دانشجویان موسوم به خط امام به داخل سفارت ادامه می یابد. کلانتری و نیروهای کمیته حفاظت از ساختمان‌ها، به محل حادثه اعزام می‌شوند اما پیش از رسیدن آنان دانشجویان که بازوبند و عکس آیت‌الله خمینی در دست دارند وارد زیر زمین سفارت شده‌اند. دانشجویان خواستار استرداد محمدرضا پهلوی بودند که در‌آن زمان در نیویورک بستری بود. و در نهایت ۶۶ دیپلمات، کارمند و تفنگدار دریایی آمریکا را گروگان می‌گیرند.

۱۴ آبان ۱۳۵۸ – رد درخواست اشغال کنندگان از سوی آمریکا

آمریکا درخواست اشغال کنندگان سفارت برای بازگرداندن شاه به ایران رد می‌کند. جودی پاول، سخنگوی کاخ سفید حضور شاه در آمریکا به علت “اصول و عواطف بشردوستانه” اعلام کرده اما در عین حال از تمایل “قطعی آمریکا به استقرار روابط دوستانه و ثمربخش توأم با احترام متقابل بین دو کشور” سخن می‌گوید.

خمینی رهبر جمهوری اسلامی، با تایید اشغال سفارت می‌گوید: امروز در ایران باز انقلاب است. انقلابی بزرگتر از انقلاب اول. در این انقلاب شیطان بزرگ آمریکاست. احمد خمینی، فرزند آیت‌الله خمینی به نمایندگی از او در سفارت حاضر شده در کنفرانس مطبوعاتی شرکت کرده و مدعی می‌شود که تمام مردم ایران از عمل دانشجویان پشتیبانی می‌کنند و این اقدام را تضعیف دولت موقت نمی‌داند و می‌گوید: این کار تضعیف دولت نیست زیرا تمام ملت یکپارچه این عمل را تایید می‌کنند و لابد دولت هم از مردم است.

مهدی بازرگان استعفای دولت موقت را ساعاتی پس از مصاحبه احمد خمینی اعلام می کند. دولت موقت ۲۷۵ روز پس از انقلاب مدیریت کشور را برعهده داشت. با اینکه آقای بازرگان اعلام کرد “دلیل استعفای او اشغال سفارت آمریکا نیست” اما برداشت عمومی خلاف این امر بود. شورای انقلاب از سوی آیت الله خمینی تا برگزاری انتخابات مامور اداره کشور می‌شود!

۱۳ آبان ۱۳۹۸- ۴ نوامبر ۲۰۱۹

منبع بی بی سی

بخشی از گزارش حنیف مزروعی