ما با یک حکومت دینی و رژیم فاشیستی مذهبی در نبرد هستیم. تجربه مبارزه مردم در سراسر دنیا نشان می‌دهد که یک رژیم فاشیستی تنها و تنها با یک ائتلاف گسترده و یک همبستگی ملی ژرفش سرنگون می‌شود.

تنها یک همبستگی ملی وسیع و گسترده قادر است همبستگی بین‌المللی و حمایت مادی و معنوی مردم و حکومت‌های جهان را جلب ‌کند.

یک رژیم فاشیستی تنها با همگامی، همرزمی و ائتلاف تشکل‌های سیاسی، صنفی و مدنی از پای در می‌آید. یک رژیم فاشیستی تنها با نافرمانی مدنی گسترده مردم به زانو در می‌آید. تنها یک ائتلاف از همه‌ی نیروهای سیاسی راست، میانه و چپ قادر به جلب حمایت همه‌ی مردم در مبارزه برای سرنگونی است.

یک رژیم فاشیستی چون جمهوری اسلامی تنها با همگامی، همرزمی و ائتلاف تشکل‌های همه‌ی مردم ایران، همه اقوام و ملل ایرانی سرنگون می‌شود.

تعریف ائتلاف

ائتلاف همان اتحاد نیست. در گفت و شنود‌های روزمره، معمولاً ائتلاف و اتحاد را مترادف یکدیگر می‌دانیم. اما اگر در مدیریت، اقتصاد و سیاست، دقیق شویم، معنی این دو واژه یکسان نیست.

ائتلاف وام‌واژه‌ای عربی است. در زبان انگلیسی واژه‌های Coalition و Alliance به عنوان معادل ائتلاف است.

ائتلاف از ریشه‌ی «اِلف»، به معنای اُلفت گرفتن، نزدیک کردن، نزدیک شدن، کنار هم قرار گرفتن، اتفاق، موافقت، همبستگی، هم‌آوازی، هم‌دستی، همدلی، همزبانی، هم‌سخنی، یکدلی، پیوستگی، پیوند، توافق و همراهی است. زمانی که از «ائتلاف سیاسی چند کشور» یا «ائتلاف اقتصادی چند شرکت» و یا «ائتلاف مبارزاتی چند تشکل سیاسی» حرف می‌زنیم، منظورمان این است که کشورها، شرکت‌ها و تشکل‌های سیاسی با یکدیگر توافق کرده‌اند که به هم نزدیک‌تر شوند و سیاست‌های همسو اتخاذ کنند.

نکته‌ی بی‌نهایت مهم در ائتلاف این است که پس از پیمان ائتلاف، همه‌ی اعضای ائتلاف، شخصیت و هویت مستقل خود را حفظ می‌کنند. آن‌ها صرفاً‌ در پاره‌ای از موضوعات – که با هم بر سر آن‌ها توافق کرده‌اند – همسو و هماهنگ می‌شوند.

هر ائتلاف می‌تواند انگیزه‌های متفاوتی داشته باشد. اما معمولاً یک یا چند مورد از موارد زیر را می‌شود از انگیزه‌های تشکیل ائتلاف در نظر گرفت:

• به زانو درآوردن دشمن مشترک که تک تک قادر به درهم شمستن آن نیستیم.

• دستیابی به هدف‌های مشترکی که اهمیت‌شان از اختلاف‌های میان اعضا بیشتر است

• به اشتراک گذاشتن منابع، برای کاهش هزینه‌های دستیابی به خواسته‌ها و اهداف مشترک

• دسترسی به اهدافی که به تنهایی قادر نیستیم، ولی با هم می‌توانیم.

• مقابله با تهدیدهای مشترک

اما اتحاد با واژه‌های واحد و وحدت هم‌ریشه است به معنی همبستگی و یگانگی است و در زبان انگلیسی Union و Unity و Unification معادل آن است. وقتی از اتحاد سخن می‌گوئیم، منظورمان یکی شدن است. یعنی همه‌اعضا، گذشته و هویت خود را فراموش می‌کنند و با یکدیگر یکی می‌شوند و در سازمانی جدید و با یک هویت واحد فعالیت می‌کنند.

فشرده می‌توان گفت ائتلاف یک تصمیم تاکتیکی است: ما با هم فرق داریم، هویت‌های متفاوتی داریم، رقیب هم هستیم، اما فعلاً در راستای هدفی بزرگ‌تر با یکدیگر هم‌سو و هماهنگ می‌شویم. در اتحاد ما هویت یکسان داریم و در یک سنگر می‌رزمم.

آئین و آداب

کار ائتلافی آئین و آداب و ملزوماتی دارد که در ائلاف‌های پیروزمند تجربه شده است، ولی شوربختانه ما ایرانیان تجربه کمی در مبارزه ائتلافی داریم.

منشور ائتلاف

هر ائتلاف باید منشوری فشرده و روشن داشته باشد که ماموریت و اهداف ائتلاف را به دقت مشخص کند. اهداف ائتلاف باید منافع اعضای ائتلاف را در عرصه‌های مختلف ائتلاف در بر گیرد.

ائتلاف اگر بتواند ماموریت و اهداف خود را بر اساس حقوق پذیرفته شده‌ی جهانی چون اسناد سازمان ملل و میثاق‌های پیوست آن تنظیم کند، می‌تواند مشروعیت ملی و بین‌المللی راحت‌تر و بیشتری کسب کند.

حداقل اشتراک، حداکثر همکاری

ائتلاف باید تا حد ممکن فراگیر باشد. در یک مبارزه ائتلافی هر تشکل عضو ائتلاف با همرزمان خود اختلافاتی دارند ولی در یک سری مسائل اتفاق نظر دارد. ائتلاف باید از حداقل اتفاق نظری و سیاسی، حداکثر همگامی و همکاری را برای درهم شکستن دشمن مشترک استفاده کند.

احترام متقابل

اگر می‌خواهیم در یک ائتلاف و یا جبهه موفق شویم نمی‌توانم به همرزم خودمان توهین کنیم و یا با ادبیاتی که بار سیاسی نظری ندارد بلکه بیشتر توهین، تحقیر، انگیزه‌تراشی، نیت‌خوانی، طعنه، کنایه، نیش‌زدن است، صحبت کنیم.

در یک کار ائتلافی تحکیم همبستگی وظیفه هر روزه‌ی همه‌ی اعضا است. زیرا ما اختلافات سیاسی نظری داریم، رقیب هم هستیم، دشمن هر روزه برای ایجاد اختلاف در بین ما و درهم شکستن همگامی ائتلاف ما برنامه‌ریزی، تبلیغ و عمل می‌کند.

ایجاد اختلاف و درگیر کردن جبهه بر روی اختلافات داخلی به بهانه‌های گوناگون فقط به نفع دشمن است.

در توهین مهم این نیست که من در باره یک گزاره‌ی خودم چه فکر می‌کنم، بلکه مهم آن است که گفتار یا نوشتار من بر مخاطب چه تاثیری دارد.

شایستگی سازمانی

برای انجام مؤثر ماموریتی که ائتلاف بر عهده می‌گیرد باید ساختار سازمانی مناسب و کارا داشته باشد؛ از آن میان:

الف. رهبری جمعی چالاک و تیز

ب. فرآیند تصمیم‌گیری دموکراتیک

پ. کادر مجرب و کاردان

ت. سیستم برنامه ریزی توسعه یافته

ث. ارتباطات قوی (اعم از درون و بیرون ائتلاف)

ج. تبلیغ و ترویج قوی و مدرن

چ. توانایی ارتباط دائمی و استفاده موثر از منابع و تخصص‌های همه‌ی افراد اعضا

همرزمی امروز، رقابت آینده

در یک مبارزه ائتلافی ما با همرزم خودمان که علیه دشمن مشترک مبارزه می‌کنیم، شاید آینده یکسانی برای ایران ترسیم نکنیم. همرزم امروز ما، رقیب فردای ما است. ما سعی نمی‌کنیم او را نفی کنیم، بلکه سعی می‌کنیم سازوکاری پیدا کنیم که در فردای ایران آزاد، رقابت‌ها و اختلاف نظرها خشونت‌پرهیز مدیریت ‌شود.

در یک ائتلاف سیاسی مشروعیت برنامه‌های اعضا در ایران آزاد فردا با رای مردم تعیین می‌شود. همچنین میزان سهم اعضا در تصمیم‌گیری  و مدیریت و سیاسی جامعه.

مبارزه حزبی، مبارزه ائتلافی

بنیان دموکراسی احزاب سیاسی هستند. در یک مبارزه ائتلافی باید تلاش کنیم احزاب، دموکراسی، آزادی، رواداری و تعامل را تمرین کنند و برنامه‌های خود را برای آینده ایران آزادانه تبلیغ و ترویج نمایند تا مردم بتوانند آگاهانه انتخاب ‌کنند. میزان مشروعیت برنامه سیاسی احزاب رای مردم است.

ما باید بین مبارزه حزبی خود و مبارزه ائتلافی تمایز قائل شویم. ما در حزب خودمان می‌توانیم با هر زبان و ادبیاتی با مردم صحبت کنیم و هر برنامه سیاسی، نظری، اقتصادی و فرهنگی را تبلیغ و ترویج کنیم. ولی در ائتلاف باید گفتار، رفتار و کردار ما بر اصول مورد توافق همه‌ی اعضای جبهه استوار باشد. این به معنای سانسور نیست. این به معنای تبلیغ و ترویج از تریبون مناسب است.

تبعیض

در ایران تبعیض‌های گوناگون تاریخی و فرهنگی ریشه‌دار که برهم هم‌افزایی دارند، وجود دارد. ما باید تبعیض‌ها را بشناسیم و تبعیض را زبان کسی که مورد تبعیض قرار گرفته است، بشنویم.

 ما با فقر و برای یک زندگی مرفه و با کرامت، شرایط و امکانات و فرصت یکسان همه شهروندان، رفع تبعیض قومی، ملی و دینی، رفع تبعیض جنسی و جنسیتی، بهبود محیط زیست مبارزه می‌کنیم.

ما باید بر شناسایی حقوق طبیعی و مدنی همه، برابری فرصت‌ها و امکانات همه‌ی شهروندان، عدم تمرکز و همه‌ی حقوقی که برای رفع تبعیض از سوی سازمان ملل تدوین شده پافشاری کنیم. تبعیض بین اعضای ائتلاف و به رسمیت نشناختن حقوق تبعیض شده و یا نادیده‌گرفتن یک عضو ائتلاف، برای ائتلاف ویرانگر است.

عملکرد دیروز، مواضع امروز

به علت‌های گوناگون احزاب و بسیاری از شخصیت‌های سیاسی ایران ارزیابی‌ها نادرست داشتند و اشتباهات مرگبار مرتکب شدند. امروز باید تمرکز ما بر روی منافع مشترک باشد. تاکید ما باید روی اشتراک خواست‌ها و دیدگاه‌های امروز باشد، نه اختلاف‌ها و عملکردهای گذشته.

ما انحصار تغییر، انتقاد از خود و درس‌آموزی از شکست‌های تاریخی را نداریم. رقیبان ما هم از شکست در مبارزه درس‌ می‌گیرند. روی مواضع و خواست‌های امروز آنها تمرکز کنیم. آنها هم به گذشته ما انتقاد دارند. در یک مبارزه ائتلافی تمرکز بیش از حد بر گذشته همرزم، عدم توجه به مواضع امروز آنها، درک نکردن اهمیت همگامی همه‌ی نیروها در سرنگونی دشمن مشترک است.

درک متقابل

ما باید تلاش جدی کنیم هم اهداف و برنامه‌های خودمان را به روشنی بیان و مدون کنیم، هم نظر رقیبان را از زبان خودشان بشنویم، از روی اسناد مدون آنها بخوانیم. در یک ائتلاف نیت‌خوانی و انگیره‌تراشی برای همگامی مرگبار است.

در یک ائتلاف گفت و شنود و دیدار رو در رو ضرورت بنیادی دارد و به نزدیکی کمک شایان می‌کند.

سازش

تا مشکلات اجتماعی وجود دارد، راه حل‌های راست، میانه و چپ برای حل آن وجود دارد. انسان‌ها با تفکر مستقل اندیشه‌های گوناگون دارند و به راه حل‌های مختلف می‌رسند. ما باید باهم سازش کنیم. اگر ما هر کدام سر جای خودمان بایستیم، هرگز بهم نمی‌رسیم. سازش‌ناپذیری برعکس آنچه در سپهر سیاسی ایران درک می‌شود یک صفت مثبت نیست، بلکه نشان از خامی و غیرسیاسی بودن سیاستمدار و رهبر است.

قهر، انشعاب و انفراد

قهر، انشعاب و انفراد سه پدیده‌ ویرانگری است که مدام ائتلاف‌ها را می‌فرساید. نبود فرهنگ دموکراسی، رواداری و سازش، مدام در دوران بروز اختلاف نظر به تضعیف ائتلاف می‌انجامد. درست زمانی که پیچ تند تاریخ، و نمود مسئله پیچیده به همفکری گسترده احتیاج دارد، سیاستمدار ایرانی با انشعاب پاسخ می‌دهد.

قهر پدیده گسترده دیگر است و پیامد سیاست همه یا هیچ است. بسیاری از اعضا در ائتلاف توانایی کار با منشور ائتلاف را ندارند. وقتی حرکتی و یا شخصی را در ائتلاف صد در صد نپسندند، کم‌کاری و یا قهر می‌کنند. قادر به گفت و شنود، سازش و توافق نیستند.

تاریخ سیاسی ایران انشعاب‌های گوناگونی را تجربه کرده است. در بسیاری موارد اختلافات چنان اصولی و آشتی‌ناپذیر نبوده است. زشتی و قباحت انشعاب و عدم سازش در سپهر سیاسی ایران برجسته نیست.

فرهنگ کار سازمانیِ دموکراتیک در ایران خیلی کم تمرین شده است. دموکراسی نمایندگی به درستی درک نمی‌شود و تمایل بیش از حد به دموکراسی مستقیم و قبیله‌ای وجود دارد. هرگونه سازماندهی و انجام کار با دموکراسی نمایندگی وقتی به مذاق کسی خوش نیاید، به راحتی فعالان را به دیکتاتوری متهم می‌کنند.

بر بستر شناخته نبودن نقش مبارزه سازمان‌یافته در مبارزه با فاشیسم، و اهمیت تشکل‌های سیاسی، صنفی، مدنی و حفظ محیط زیستی و زشتی نپیوستن به مبارزه متشکل و همگام با دیگران، بسیار می‌شنویم که عده‌ای با افتخار می‌گویند: «من به هیچ حزب و یا گروهی وابسته نیستم.» باید از این عزیزان پرسید: آیا شاهکار کردی که نمی‌توانی با دیگران همگامی، هم‌فکری و هم‌قدمی کنی؟ به‌جای شرمنده بودن، افتخار می‌کنی؟

استقلال

ائتلاف همرزمی و همگامی تشکل‌ها مستقل است. هرگونه تلاش برای نقض استقلال اعضای ائتلاف تفرقه‌اندازانه است.

هویت

در یک مبارزه ائتلافی، همبستگی و همگامی رزمجویانه، هر تشکل عضو ائتلاف باید به هویت اعضای همرزم خود احترام بگذارد. مبارزه ائتلافی تمرین دموکراسی و رواداری هر روزه است. رزمنده در یک ائتلاف سیاسی به چنان درجه‌ای از بلوغ انسانی و سعه‌صدر رسیده است که از همگامی و همرزمی با کسانی که با او اختلاف نظر دارد، افتخار می‌کند.

زیرائتلاف

یک ائتلاف بزرگ با یک برنامه حداقلی می‌تواند از زیر ائتلاف با برنامه‌های مفصل‌تر و هویت‌های روشن‌تر تشکیل شود. در سپهر سیاسی ایران سلطنت‌طلبان، جمهوری‌خواهان، فدرالیست‌ها؛ احزاب و نیروهای سیاسی راست، میانه و چپ؛ سکولارها، لائیک‎ها و …. می‌توانند ائتلاف‌های خود را داشته باشند، ولی در یک جبهه گسترده ضد فاشیسم مذهبی همگام و هم‌صدا شوند.

آغوش باز

شرایط اجتماعی و سیاسی، اوضاع ملی و بین‌المللی، درس‌گیری تجارب مبارزاتی گذشته خود و دیگران و تغییرات توازن قوا، بر سیاست، تاکتیک‌ها و استراتژی تشکل‌های سیاسی تاثیر می‌گذارد. جبهه ائتلافی باید آغوشش همواره برای همرزمان جدید باز باشد و همواره آمادگی ویرایش منشور خود برای سازش با نیروهای تازه نفس داشته باشد.

اقدامات

تنوع اندیشه‌های سیاسی و نظری و توقعات متنوع انتظار دستاورد عملی را در ائتلاف بسیار بالا می‌برد. از آن میان باید توجه کرد:

الف. از کوچک شروع کرد: ائتلاف باید به دنبال پروژه‌های کوچکی باشد که بیشترین تأثیر بالقوه را دارند و توانایی هم‌افزایی اقدام مشترک را ملموس می‌کنند.

ب. به دنبال پیروزی ملموس اولیه باشیم: روی پروژه‌هایی با حداکثر قابل لمس و رویت بودن و حداقل خطر تمرکز کنیم

ج. مراقب باشیم بیش از حد قول ندهیم: قدم های کوچک به سوی اهداف بزرگ برداریم. به اندازه توان خود امید ایجاد کنیم.

گفت و شنود

اعتماد متقابل یکی از عناصر بنیادین یک ائتلاف کارا و پیروزمند است. اعضای ائتلاف باید دید روشنی درباره روش مدیریت و حل اختلاف‌ها و رقابت‌های احزاب و گروه‌ها در ائتلاف داشته باشند. اعضای ائتلاف باید به یکدیگر قول دهند که در آینده پس از پیروزی، دموکراسی، رواداری و پرهیز از خشونت در حل مناقشات و رای مردم را در داوری بکار خواهند گرفت.

تنها یک جبهه گسترده با همبستگی عمیق و تمرین دموکراسی، رواداری، گفت و شنود و حل اختلافات و مناقشات از طریق گفت و شنود قادر است اعتماد مردم را به توانایی دوری از جنگ داخلی و تضمین امنیت آینده کشور جلب کند.

بدترین حالت ممکن

بدترین اتفاقی که در مبارزه ائتلافی می‌تواند رخ دهد این است که اعضایی که منافع مشترک دارند از هم جدا شوند و زیرائتلاف‌های گوناگون تشکیل دهند که باهم نتوانند همکاری کنند.

عده‌ای پیچیدگی و درهم تنیدگی مسئله ملی ایران را درک نکنند و بر راه حل‌های آرمانی خود تعصب نشان دهند.

بین مردم فارسی زبان و حکومت جمهوری اسلامی تفاوت قائل نشوند.

همه کسانی که نگرانی‌ها، مشکلات و پیچیدگی جنبش را مطرح می‌کنند را طرفدار حکومت اسلامی و یا مرکزگرا قلمداد کنند.

نیت‌خوانی و انگیزه‌تراشی بر داوری بی‌طرفانه مواضع و عملکرد رقیب غلبه کند.

بهترین حالت ممکن

ائتلاف رزمجویانه گسترده، همبستگی ژرف، ائتلاف تشکل‌های سیاسی، صنفی و مدنی و نافرمانی مدنی گسترده مردم و همه‌ی نیروهای سیاسی راست، میانه و چپ شکل بگیرد. همه‌ی مردم ایران، همه اقوام و ملل هم‌قدم شوند. ائتلاف قادر به جلب همکاری ملی و بین‌المللی شود.

تمرین دموکراسی

ما باید به همدیگر قول بدهیم به دموکراسی، به رای مردم و صندوق رای ایمان داریم و در فردای ایران به هیچ وجه دست به خشونت و جنگ نمی‌زنیم.

ما الان تمرین هم‌قدمی، همبستگی، دموکراسی، رواداری و احترام متقابل می‌کنیم تا تصویری از زندگی فردای ایران متکثر را ترسیم کنیم و به مردم نشان و اطمینان دهیم که پختگی لازم برای اداره فردا را داریم و آنها می‌توانند روی ما حساب کنند و آنها در حمایت از ما تردید نکنند.

در یک مبارزه ائتلافی ما تمرین دموکراسی و رواداری می‌کنیم. ما افتخار می‌کنم که به چنان سعه صدری رسیدیم که با کسانی اختلاف نظر داریم، در راه خواست‌ها و منافع مشترک‌مان برای سرنگونی دشمن مشترک مبارزه می‌کنیم.

احد قربانی دهناری

۲۴ اسفند ۱۴۰۱ – ۱۵ مارس ۲۰۲۳

برای مطالعه بیشتر

An introduction to the Politics of Party Alliances and Coalitions in Socially divided Africa
https://www.eisa.org/pdf/JAE13.1Kadima.pdf

Coalitions: A Guide for Political Parties by The National Democratic Institute & The Oslo Center for Peace and Human Rights
https://www.ndi.org/sites/default/files/Coalitions_A%20Guide%20for%20Political%20Parties%20%281%29.pdf

Gamson, W. 1961. ‘A Theory of Coalition Formation’. American Sociological Review 26(3), June.

Luebbert, G M. 1983. ‘Coalition Theory and Government Formation in Multiparty Democracies’. Comparative Politics 15(2), January.

Riker, W. 1962. The Theory of Political Coalitions. New Haven: Yale University Press.