تلاطم در فضای آکادمیک ایران؛ این بار دانشجویان «انقلاب فرهنگی» می‌کنند

این گزارش درباره مدل جدید سرکوب در دانشگاه‌های ایران و مقاومت دانشجویان درباره محدودیت‌های فزاینده حکومت علیه دانشجویان و دانشگاه‌ها و علیه آن‌ها است. اگر جمهوری اسلامی در دهه ۱۳۶۰ با تعطیلی دانشگاه‌ها دست به انقلاب فرهنگی مطلوب خود زد، این‌بار دانشجویان، در حال رقم زدن انقلاب فرهنگی دیگری هستند که شباهتی به الگوی مورد علاقه حکومت ندارد.

انتشار اولین کلیپ‌های از مراسم فارغ التحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم ورزشی اصفهان واکنش گسترده‌ای را برانگیخت و بیانیه‌هایی پی‌درپی علیه این دانشجویان صادر شد و به حراست دانشگاه‌ها فراخوانده شدند.

هنوز واکنش‌ها به ویدیوی منتشر شده از دانشجویان اصفهان تمام نشده بود که ویدیو کلیپی از دانشجویان دختر دانشگاه الزهرای بوشهر منتشر شد که فارغ‌التحصیلی خود را با موسیقی محلی و رقص جشن گرفته‌اند. دانشجویان این دانشگاه  با برخورد سخت‌تری مواجه شدند؛ رییس دانشگاه الزهرای بوشهر ضمن «غیرقانونی» خواندن این شادی فارغ‌التحصیلی گفت که دانشگاه «پیگیری قضایی» این رخداد را «تا حصول نتیجه ادامه خواهد داد».

به‌رغم سرکوب و تهدید، اما همچنان دانشجویان دانشگاه‌های مختلف کشور فارغ‌التحصیلی خود را جشن می‌گیرند و ویدیوهای آن‌ را منتشر می‌کنند چرا که به گفته یکی از دانشجویان: «نفس زندگی کردن مبارزه با جمهوری اسلامی است.»

با نور، موسیقی و رقص به جنگ دیکتاتور رفته‌ایم

«ساغر»، دانشجوی حسابداری دانشگاه آزاد ارومیه است. یکی از دانشجویانی که کلیپ فارغ‌التحصیلی‌شان فروردین ۱۴۰۳ منتشر شد و با ایران‌وایر با نام مستعار در رابطه با برخوردهای حراست پس از انتشار آن کلیپ گفت‌وگو کرد.

او در این رابطه به ایران‌وایر گفت: «من نمی‌دانم در دیگر کشورهای دیکتاتوری دنیا اوضاع به چه شکلی بوده و مردم آن کشورها چطور مبارزه کردند. در کشور ما خود زندگی کردن هم مبارزه است. زنده ماندن و خندیدن. اگر دیکتاتور انتخاب کرده است که با حذف زندگی، نور، رقص و موسیقی ما را خفه کند پس ما با همین‌ها به جنگش می‌رویم.»

ساغر می‎گوید: «واقعیت این است که زندگی کردن در این شرایط ترسناک است، اما تسلیم شدن و زندگی نکردن بسیار ترسناک‌تر است.»

 به گفته ساغر، تنها چند ساعت پس از انتشار آن کلیپ، از حراست دانشگاه با خانواده دانشجویان تماس گرفته شده و آن‌ها تهدید به اخراج فرزندانشان از دانشگاه و ارجاع پرونده‌هایشان به دادگاه کردند. در نهایت پس از روزها بازجویی و تهدید دانشجویان و خانواده‌هایشان، حراست دانشگاه ارومیه دانشجویان حاضر در آن کلیپ را وادار کرد تا یک متن مشترک را در اینستاگرام منتشر کنند و بنویسند: «عده‌ای با سوءاستفاده، بداخلاقی و شیطنت رسانه‌ای این شیرینی را تبدیل به تلخی کردند… شیرینی جشن ما با شیطنت رسانه‌ای همراه شد و ما از این شیطنت اعلام برائت می‌کنیم.»

ساغر و چندین تن از همکلاسی‌هایش پست مدنظر حراست را در اینستاگرام منتشر کردند و چند ساعت بعد حساب‌های کاربری‌شان را در این شبکه اجتماعی بستند.

این زن ۲۳ ساله که در جریان اعتراضات «زن زندگی آزادی» بازداشت شده بود، می‌گوید: «از زندان مرکزی ارومیه که آزاد شدم، فهمیدم یک زندگی را به خودم بدهکارم و قصد ندارم زندگی نکرده از دنیا بروم.»

در طی چند هفته اخیر کلیپ‌های فارغ‌التحصیلی دانشجویان دانشگاه‌های تهران، خوارزمی، شهید بهشتی، علوم پزشکی اصفهان، زاهدان، سبزوار، یزد و … منتشر شد. به مرور اما، به علت فشارهای حراست‌های دانشگاه‌ها این جشن‌ها در محیط‌هایی غیردانشگاهی برگزار شدند. اگرچه که برگزاری جشن فارغ‌التحصیلی در محلی غیردانشگاه‌ نیز دانشجویان را از فشار حراست‌ دانشگاه‌ها نجات نمی‌داد.

دانشگاه اصفهان همچنین با تهدید دانشجویان و برگزارکنندگان جشن فارغ‌التحصیلی، مدعی شده بود که آنان به‌دلیل «برگزاری بدون مجوز» این برنامه باید «پاسخگوی اقدامات خود در مراجع ذی‌صلاح دانشگاه باشند.»

یکی از دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد به ایران‌وایر گفت: «جمهوری اسلامی تلاش می‌کند تا دانشگاه‌ها را از ما پس بگیرد. همان دانشگاه‌هایی که در دو سال گذشته مرکز اعتراضات بود؛ اما قرار نیست خیابان را پس بدهیم. اگر اجازه جشن گرفتن در دانشگاه را نمی‌دهند به خیابان‌های شهر می‌رویم.»

حاضران در جشن فارغ التحصیلی دانشگاه فردوسی مشهد نیز توسط حراست دانشگاه برای دادن تعهد، تحت فشار قرار گرفته‌اند. اما به گفته این دانشجو، هیچ‌کدام از برگزاری آن جشن پشیمان نیستند: «قرار نیست تسلیم شویم. ما مبارزه می‌کنیم اما به روش خودمان. حراست دانشگاه دانشجویان را برای حجاب یا بوفه و سلف جداگانه تحت فشار می‌گذارد؛ حتی کتاب‌خانه را تفکیک جنسی می‌کنند؛ ما هم در خیابان‌های شهر می‌رقصیم.»

خالص‌سازی دانشگاه‌ها همزمان با سرکوب

پروژه خالص‌سازی دانشگاه‌ها که از همان سال‌های اول بعد از تشکیل نظام اسلامی با عنوان  انقلاب فرهنگی و سپس گزینش استادان و دانشجویان آغاز شده بود، پس از اعتراضات دانشگاه‌ها در پاییز و زمستان ۱۴۰۱ سرعت گرفت.

پیش‌تر خبر پذیرش نیروهای «حشدالشعبی»، گروه عراقی شبه نظامی حامی جمهوری اسلامی، در دانشگاه تهران خبرساز شده بود. حال، رییس دانشگاه «شاهد» اعلام کرده است که در سال گذشته ۵۰ دانشجو از کشورهای «مقاومت» در این دانشگاه بورسیه شده‌‌اند.

آن زمان، رییس دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری کار ایران، از پذیرش دانشجو از گروه شبه‌نظامی حشدالشعبی در این دانشگاه دفاع کرد و آن را در راستای ارتقای سطح دانشگاه دانست.

او گروه حشدالشعبی را یکی از نهادهای «بسیار تاثیرگذار در آینده عراق» دانست و گفت دولت این کشور «بودجه ارزی مناسبی» برای تحصیل اعضای این گروه اختصاص داده است.

حال، رییس دانشگاه شاهد در گفت‌وگو با «ایسنا» ادعا کرده که «نظام جمهوری اسلامی حق دارد دانشگاهی داشته باشد که دانشجویان متناسب با ارزش‌های خود تربیت کند.»

همزمان فشار نهادهای امنیتی و حراست دانشگاه‌ها نیز روز به روز افزایش میابد. کانال تلگرامی «دانشجویان متحد» خبر داد که حراست دانشگاه نوشیروانی از ابتدای هفته در سطح بی‌سابقه‌ای با پوشش دانشجویان دختر برخورد و اقدام به ضبط کارت دانشجویان کرده است.

در روزهای گذشته برخی از دانشجویان دختر امکان ورود به دانشگاه را نیافتند و چندین نفر به حراست دانشگاه احضار شدند.

همزمان فعالان دانشجویی خبر دادند که همزمان به آغاز «طرح نور» چند ماشین با پلاک سازمانی سپاه پاسداران (در این پلاک‌ها حرف ث درج شده که نشان‌دهنده تعلق آن به سپاه است) به همراه تجهیزات گیت‌های تشخیص چهره در محیط خوابگاه‌های دانشجویی خواجه نصیرالدین طوسی به گشت‌زنی می‌پردازند.

در همین رابطه، دانشگاه صنعتی شاهرود طی اطلاعیه‌ای اعلام کرده است که «در اولین روز اجرای طرح امنیت اخلاقی توسط فرماندهی انتظامی شهرستان، متاسفانه تعدادی از دانشجویان در سطح شهر به دلیل عدم رعایت موازین شرعی، بازداشت شده بودند که با توجه به این‌که روز اول طرح بود، به خوابگاه تحویل داده شدند.»

کانال تلگرامی «دانشجویان پیشرو» نیز تایید کرد که در برخی دانشگاه‌ها سازوکاری در نظر گرفته شده که نیروهای انتظامی در بیرون و درون دانشگاه در هماهنگی با یکدیگر در تلاشند تا حجاب را به دانشجویان تحمیل کنند.

کانال تلگرامی «صدای دانشجویان الزهرا» از «امنیتی‌تر شدن فضای دانشگاه» و نصب دوربین‌های «تشخیص چهره» در محل ورودی و خروجی دانشگاه الزهرا در تهران خبر داده است.

در دانشگاه علم و صنعت تهران نیز طبق گزارش‌های رسیده در ماه‌های گذشته، دست‌کم ۵ دانشجو با اتهاماتی مربوط به فعالیت در شبکه‌های اجتماعی در کمیته انضباطی تفهیم‌اتهام شدند. عموم مستندات این پرونده‌ها شامل اسکرین‌شات‌هایی از توییت‌ها و تصاویر شخصی آن‌ها بوده است.  پیش‌تر نیز کمیته انضباطی دانشگاه در تابستان گذشته دست‌کم ٣ دانشجو را با اتهامات مشابه در کمیته‌ بدوی به یک ترم محرومیت از تحصیل محکوم کرده بود.

کانال تلگرامی «دانشجویان پیشرو» نیز از ارسال پیامک‌های تهدیدآمیز حجاب اجباری برای دانشجویان دانشگاه ملایر خبر داده است.

همچنین همزمان با تشدید فشارها بر دانشجویان، تنها در فروردین‌ماه سال جاری چهار دانشجو، «ضیا نبوی» و «هستی امیری» از دانشگاه علامه، «فهیمه سلطانی» از دانشگاه اصفهان و «دینا قالیباف» از دانشگاه بهشتی، زندانی شده‌اند و برای بسیاری احکام قضایی و انضباطی صادر شده است.

حجاب اجباری و مساله آزادی اجتماعی زنان در ایران به چالشی بزرگ برای جمهوری اسلامی تبدیل شده که تلاش می‌کند با احکام قضایی و جرایم سنگین مالی، قرائت خود از دین را به زنان تحمیل کند و مانع استفاده آن‌ها از حق آزادی پوشش و سبک‌های مختلف زندگی شود.

موضوع اما، تنها به حجاب اجباری محدود نمی‌شود. جمهوری اسلامی بیش از چهار دهه است که برای کنترل تمامی ابعاد زندگی شهروندان تلاش می‌کند و دانشجویان قصد دارند در مقابل این اراده تسلیم شوند.

ایران وایر- سولماز ایکدر

۸ اردیبهشت ۱۴۰۳

۲۷ آپریل ۲۰۲۴