تفسیرخبر

امضای توافقی برای جذب دانشجو از گروه نظامی حشدالشعبی عراق بدون در نظر گرفتن معیار‌های علمی غیرمنطقی به نظر می‌رسد، اما شواهد نشان می‌دهد سابقه آن به دولت اصلاحات برمی‌گردد و در همه این سال‌ها نهاد‌هایی نظیر سپاه قدس و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در اعطای پذیرش به دانشجویان خارجی (اما وابسته به ارگانهای نظامی و ایدئولوژیک) نقش مهمی بازی کرده‌اند!

لیلا فرهاد گزارش می دهد که «معاون تعلیم و تربیت گروه نظامی عراقی حشدالشعبی از انعقاد یک توافق با دانشگاه تهران برای اعزام دانشجو به این دانشگاه خبر داده است. «حسین موسوی بخاتی» مقام حشدالشعبی در یک نشست با حضور رئیس دانشگاه تهران گفته «در سفری که به تهران داشته توافق همکاری با دانشگاه تهران را منعقد کرده است». رویداد۲۴

«مصطفی رستمی» نماینده رهبری در دانشگاه‌ها در این نشست از حضور نیرو‌های حشدالشعبی در دانشگاه‌های ایران استقبال کرده و گفت: «ما ضمن استقبال از مراودات علمی و فرهنگی با کشور دوست و برادر عراق و برادران مجاهدمان در حشدالشعبی، آمادگی خود را برای هرگونه همکاری و همیاری اعلام می‌داریم».

خبرگزاری تسنیم و نزدیک به سپاه نوشته است که، حجت‌الاسلام سید حسین موسوی بخاتی، معاون تعلیم و تربیت بسیج مردمی عراق (حشدالشعبی) در این نشست اعلام کرده که «سابقه فعالیت‌های آموزشی و همکاری با دانشگاه‌های ایران به قبل از تاسیس حشدالشعبی بر می گردد که در آنزمان، مدارس و موسسات ویژه مجاهدان داشتیم. پیش از تشکیل حشدالشعبی و با نظارت ابومهدی المهندس، 95 نفر از دانشجویان ما برای تحصیل در دانشگاه‌های ایران اعزام شدند. «شهرخبر»

«محمد مقیمی» رئیس دانشگاه تهران که طرف توافق حشدالشعبی بوده هم در توضیح گفته هدف‌گذاری اصلی این دانشگاه را «روی دوستان‌مان در حشدالشعبی» قرار دادیم و «بسترسازی برای پذیرش دانشجویان کشور‌های محور مقاومت!» را با همین دیدگاه با جدیت دنبال می‌کنیم.

برخی منتقدان می‌گویند ورود نیرو‌های حشد الشعبی عراق به دانشگاهی نظیر دانشگاه تهران به معنای نشستن آن‌ها بر کرسی داوطلبان ایرانی است که بعضا سال‌ها منتظر چنین فرصتی بوده‌اند؛ اما گزارشها نشان می دهند که جمهوری اسلامی در جذب نیروهای نظامی نیابتی به مراکز آموزش عالی قبل از انقلاب زن زندگی آزادی بصورت رویه استراتژیک و بر پروژه «محور مقاومت» طرح ریزی شده بود. که جذب نیروهای حشدالشعبی در دانشگاههای کشور بر این سیاق ادامه یافته است. خصوصا پس از جنبش انقلابی اخیر در ایران، برای حفظ و تداوم سیطره جمهوری اسلامی حضور نیروهای نیابتی در مراکز آموزشی اولویت اساسی در کنترل حرکتهای مبارزاتی محسوب می گردد.

سابقه جذب دانشجو بر اساس معیارهای سیاسی و ایدئولوژیک

برای روشن شدن مطلب باید به تاریخچه اعطای بورسیه و جذب دانشجوی خارجی در ایران بعد از انقلاب و عملکرد دولت ابراهیم رئیسی در امتداد این سابقه اشاره کرد. سابقه جمهوری اسلامی نشان می‌دهد این اولین بار نیست که نهاد آموزش عالی کشور بدون در نظر گرفتن ضوابط علمی و با اهداف سیاسی اقدام به پذیرش دانشجوی خارجی می‌کند.

پیشینه اختصاص اولین بورسیه‌های تحصیلی ایران به سال ۱۳۷۶ برمی‌گردد. دراین سال «شورای فلسطین و دانشگاه» با ابتکار مصطفی معین وزیر وقت وزارت فرهنگ و آموزش عالی و در راستای «قانون حمایت از انقلاب مردم فلسطین» تشکیل شد. این شورا به ریاست مصطفی معین علاوه بر تصویب آئین‌نامۀ حمایت از پژوهش‌ها و پایان‌نامه‌های مرتبط با مسئلۀ فلسطین، فعالیت‌های دیگری از جمله راهراندازی مرکز مطالعات عالی و دبیرخانۀ دائمی فلسطین، برگزاری جشنواره‌های مرتبط با مسئلۀ فلسطین و اعطای فرصت تحصیل به دانشجویان فلسطینی، اردنی، سوری و لبنانی را هم در دستور کار داشت.

در واقع شورای فلسطین و دانشگاه زمینه تشکیل اداره‌ای تحت عنوان دانشجویان غیر ایرانی را در معاونت دانشجویی فراهم ساخت و به تدریج جذب دانشجو، با اولویت کشور‌های ذکر شده، آغاز شد.

بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، یکی از مهمترین اهداف جذب و آموزش دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های کشور، «تربیت سفیر فرهنگی» و «برقراری تعاملات علمی- فرهنگی و اجرایی پس از فراغت از تحصیل» آنان است.

تاکید این شورا بر مقوله فرهنگ و تعریف سیاسی که حاکمیت از این مفهوم دارد نشان می‌دهد جمهوری اسلامی در حوزه جذب دانشجوی خارجی، نگران ایماژی (تصویر یا انگاره ذهنی) است که از سیاست ایران در ذهن فارغ‌التحصیلان خارجی باقی می‌ماند و ممکن است مانند یک شمشیر دولبه عمل کند و آن‌ها را به اپوزیسیون یا به سفیر فرهنگی تبدیل کند.

«سعیده سعیدی» استادیار موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در مهرماه ۱۴۰۰ گزارشی با عنوان «فرصت‌ها و تهدید‌های حضور اتباع خارجی در استان تهران» تهیه کرده و در نشریه این موسسه وابسته به وزارت علوم و همچنین اداره کل اتباع و مهاجران خارجی منتشر کرده است. با استناد به گزارش موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، ظاهرا نهاد‌های مختلف غیر رسمی و غیر عرفی در جذب دانشجویان خارجی دخالت دارند. از جمله این نهاد‌ها که سعیدی هم در گزارش خود به آن اشاره کرده می‌توان به «موسسه خرد ورزان» که تحت عنوان «پایگاه فرهنگی سپاه قدس» از آن یاد کرده، اشاره می کند.

بر اساس گزارش‌های منتشر شده «جامعه المصطفی العالمیه و حتی حزب‌الله لبنان و جنبش امل» هم در گزینش دانشجویان خارجی در ایران نقش بازی می‌کنند. نقش این نهاد‌ها در شکل‌دهی ایماژ دانشجویان از جامعه ایران بعد از ورود آن‌ها به دانشگاه‌های کشور تمام نمی‌شود. «موسسه خردورزان» هم فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی مشابهی برای دانشجویان دارد و سالانه ضیافت‌هایی نظیر افطار برای دانشجویان کشور‌های مسلمان ترتیب می‌دهد.

با وجود پیشینه نظام آموزش عالی کشور در جذب دانشجو با دلایل سیاسی و ایدئولوژیک و شروع این نهضت در دولت اصلاحات، شاید بتوان گفت این اولین بار در تاریخ جمهوری اسلامی است که همه تعارفات کنار گذاشته شده و به طور رسمی با یک نیروی غیرعلمی و شبه‌نظامی برای پذیرش دانشجو توافق امضا شده است.

اگر چنانچه در گذشته تلاش جمهوری اسلامی برای حفظ نیروهای نیابتی پمپاژ پول و امکانات به آنان در کشورهای هدف بود، هم اینک با جذب حداکثری این نیروها به داخل کشور و به مراکزی که احتمال کنش مستقل از حکومت می رود، تلاش می شود که کنترل نافرمانی مدنی بشکل نظامی و توسط نیروهای خارجی بیش از گذشته تسهیل گردد!

گروه خبر- کمسیون رسانه «شمت»

۱۱ یونی ۲۰۲۳