سرآغاز

«مخاطب‌شناسی» شناخت و بررسی ویژگی‌ها، نیازها، انتظارات و رفتارهای مخاطبان یک پیام، رسانه، فعالیت یا سازمان است. مخاطب‌شناسی می‌تواند به منظور افزایش کارآیی و اثربخشی ارتباطات جمعی، توسعه روابط عمومی، تحلیل و انتقاد رسانه‌ها، طراحی و اجرای برنامه‌های آموزشی و ترویجی، ارزش‌گذاری و سنجش نظرات عمومی و غیره صورت گیرد.

فعالان سیاسی برعلیه جمهوری اسلامی، با استفاده از مخاطب‌شناسی، می‌توانند پیام‌های خود را به گونه‌ای طراحی کنند که با نگرش‌ها، باورها، خواسته‌ها و علاقه‌مندی‌های مخاطبان هدف خود همخوان باشد. همچنین مخاطب‌شناسی به آن‌ها کمک می‌کند که از رسانه‌های مناسب برای انتقال پیام به کنشگران حوزه های متعدد که در سه حوزه «صنفی- مدنی و سیاسی» فعال هستند، انسجام دهد. به این اعتبار مخاطب شناسی برای فعالین سیاسی به دو هدف مهم پاسخ می دهد:

• تحلیل مخاطبان هدف فعالیت سیاسی برعلیه جمهوری اسلامی؛ شناسایی و دسته‌بندی مخاطبان براساس ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، روان‌شناختی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی. بررسی نگرش‌ها، باورها، خواسته‌ها و علاقه‌مندی‌های مخاطبان نسبت به فعالان سیاسی و پیام‌های آن‌ها. تعیین نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در ارتباط با مخاطبان.
• طراحی پیام‌های مناسب برای مخاطبان هدف فعالیت سیاسی برعلیه جمهوری اسلامی؛ تعریف هدف و محتوای پیام. انتخاب زبان، سبک، تکنیک و استراتژی مناسب برای اثرگذاری بر مخاطبان. استفاده از شواهد، استدلال‌ها، دلایل و منابع قابل اعتماد برای تقویت پیام، با اجتناب از خطاهای منطقی، تضادهای محتوایی و رفتاری و توهین به مخاطبان.

مراحل شناخت مخاطب در فعالیت های جمعی به چند نکته گره می خورد:

• تعیین هدف و موضوع فعالیت؛ شما باید بدانید که چه چیزی را می خواهید به مخاطبان خود بگویید، چه پاسخ یا عکس العملی را از آن ها انتظار دارید و چه نتایج و تأثیراتی را مد نظر دارید.
• شناسایی و دسته بندی مخاطبان؛ شما باید بدانید که مخاطبان شما چه کسانی هستند، چه تعداد هستند، چه جنس، سن، تحصیلات، شغل، درآمد، منطقه جغرافیایی، فرهنگ، دین، سلایق و علایقی دارند و چه رابطه ای با شما یا موضوع فعالیت دارند. شما باید مخاطبان خود را به گروه های هدف با ویژگی های مشابه تقسیم کنید.
• بررسی نظرات، دانش، نگرش و رفتار مخاطبان؛ شما باید بدانید که مخاطبان شما در مورد موضوع فعالیت چه فکر و حس می کنند، چقدر از آن آگاه هستند، چه نگرش و باورهایی دارند و چگونه عمل می کنند. شما باید نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدات، نقص ها و نیازهای آموزشی و ترویجی مخاطبان خود را شناسایی کنید.
• انتخاب رسانه، روش و استراتژی مناسب؛ شما باید بر اساس هدف، موضوع و مخاطبان فعالیت خود، رسانه، روش و استراتژی مناسب را انتخاب کنید. شما باید به عواملی مانند هزینه، دسترسی، اعتبار، تنوع، تعامل، انعطاف پذیری و اثرگذاری رسانه ها و روش های مختلف توجه کنید. شما باید با آگاهی بر روش هایی مانند اطلاع رسانی، توجیه، تشویق، تغییر نگرش، تغییر رفتار، حل مسئله، تصمیم گیری گروهی و غیره با مخاطب ارتباط بگیرید.
• طراحی و اجرای فعالیت؛ شما باید بر اساس رسانه، روش و استراتژی انتخاب شده، فعالیت خود را طراحی و اجرا کنید. شما باید به عواملی مانند محتوا، زبان، سبک، زمان، مکان، منبع و گیرنده پیام توجه کنید. شما باید به اصول و قواعد ارتباطات جمعی پایبند باشید.
• ارزش گذاری و ارزیابی فعالیت؛ شما باید بر اساس هدف و موضوع فعالیت خود، نتایج و تأثیرات آن را ارزش گذاری و ارزیابی کنید. شما باید به عواملی مانند دسترس پذیری، قابل فهم بودن، قابل قبول بودن، قابل اجرا بودن و قابل نظارت بودن پیام توجه کنید. شما باید از روش هایی مانند پرسشنامه، مصاحبه، گروه بحث، نظرسنجی، مشاهده، آزمون و غیره برای شناخت از مخاطب خود استفاده نمایید.

انواع مخاطب سیاسی؛

مخاطب سیاسی یعنی کسی که در رابطه با  امور سیاسی در جامعه و توازن قوا با قدرت مستقر دخالت، تأثیر یا منفعت دارد. انواع مخاطب سیاسی می‌توانند شامل افراد، گروه‌های جامعه مدنی و صنفی (اقشار، طبقات اقتصادی و فراهنگی- اجتماعی)، حزب‌ها، رسانه‌ها، نهادها و سازمان‌های داخلی و بین‌المللی باشند.

راهکارهای ارتباط فکری- سیاسی با مخاطب؛ راهکارهای مختلفی وجود دارد که بستگی به هدف، محتوا، شناخت و روش ارائه پیام متفاوت است. برخی از این راهکارها عبارتند از:

تحلیل وضعیت مخاطب- تعریف و تبیین مسائل سیاسی- استفاده از زبان ساده و روشن- استفاده از منابع معتبر و قابل اعتماد- استفاده از نمادها و تصاویر جذاب- استفاده از شواهد و دلایل قانع‌کننده- استفاده از روش‌های تعاملی و گفتگوی دوسویه- استفاده از فنونی جهت تقویت انگیزش، علاقه و تشویق مخاطب.

اصول ارتباط با مخاطبین از طریق پلتفرم‌های اینترنتی؛ نکات زیر را مد نظر داشته باشید:

• پلتفرم مناسب را برای هدف خود انتخاب کنید. برای مثال، برای آگاه‌سازی عمومی می‌توانید از وبلاگ یا خبرنامه استفاده کنید. برای ترویج یدئولوژی یا حمایت از گروه خود می‌توانید از شبکه‌های اجتماعی یا پادکست استفاده کنید. برای جذب حامیان یا جمع‌آوری کمک‌های مالی می‌توانید از سایت‌های حمله‌ای یا جمع‌سپاری استفاده کنید. (سایت‌های حمله‌ای یا جمع‌سپاری «Crowdsourcing» به سایت‌هایی اطلاق می‌شود که از تلاش و مشارکت گسترده کاربران بهره می‌برند تا وظایف و پروژه‌های مختلف را انجام دهند. این سایت‌ها معمولاً به صورت آنلاین فعالیت می‌کنند و افرادی که به عنوان اعضا در آن‌ها ثبت‌نام می‌کنند، می‌توانند در پروژه‌های مشخصی شرکت کنند. هدف اصلی سایت‌های حمله‌ای یا جمع‌سپاری، بهره‌برداری از هوش جمعی و توانایی همکاری افراد برای حل مسائل و وظایفی است که برای یک فرد یا یک تیم محدود بوده و نیاز به مشارکت گسترده دارد. این سایت‌ها معمولاً متخصصین مختلف، عموم مردم یا ترکیبی از هر دو را به هم متصل می‌کنند تا با همکاری، مشکلات را حل کنند، ایده‌ها را توسعه دهند، اطلاعات را جمع‌آوری کنند و پروژه‌ها را انجام دهند. سایت‌های حمله‌ای و جمع‌سپاری در زمینه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این سایت‌ها ممکن است وظایفی را مانند ترجمه متون، تحلیل داده‌ها، طراحی وبسایت، تشخیص تصاویر و غیره به کاربران واگذار کنند. همچنین، سایت‌های حمله‌ای می‌توانند در جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها برای پروژه‌های پژوهشی، تشخیص مشکلات نرم‌افزارها، توسعه محصولات جدید و بسیاری از فعالیت‌های دیگر نیز استفاده شوند)
• پروفایل خود را به صورت حرفه‌ای و جذاب طراحی کنید. عکس، نام، بیوگرافی و لینک‌های خود را به روز و مناسب با هدف خود قرار دهید.
• محتوای خود را به صورت منظم و با کیفیت منتشر کنید. محتوای خود را با توجه به نظرات، نظرسنجی‌ها و آمار بازدیدکنندگان بهبود بخشید. محتوای خود را با استفاده از کلمات کلیدی، تگ‌ها و هشتگ‌های مرتبط بهینه‌سازی کنید.
• با مخاطبین خود تعامل برقرار کنید. به پیام‌ها، نظرات، پرسش‌ها و انتقادات آنها پاسخ دهید. از آنها تشکر کنید، سوال بپرسید، نظر خود را بیان کنید و به گفتگو دعوت کنید. از آنها خواستار بازخورد، پیشنهاد، مشارکت و اشتراک‌گذاری محتوای خود باشید.
• با سایر فعالان سیاسی در پلتفرم‌های اینترنتی همکاری کنید. با آنها تبادل نظر، تبادل لینک، تبادل محتوا و تبادل حمایت کنید. از آنها یاد بگیرید و به آنها یاد بدهید. با آنها شبکه‌سازی کنید و روابط خود را گسترش دهید.

سروش آزادی

۸ یونی ۲۰۲۳