در تقویمٍ امروزیٍ جنبشٍ «لغو کار کودکان»، ۱۲ ژوئن روز فعلیّت و موجودیت فعالان این عرصه خوانده می‌شود؛ اگرچه مطالبه لغو کار و بهره‌کشی از کودکان، سابقه‌ای به قدمت جنبش لغو کار مزدی داشته و از دیر باز مورد توجه دیگر جنبش‌های پیشرو اجتماعی بوده است.

با به میدان آمدن خودِ کودکانِ کار و برپایی راهپیمایی جهانی (گلوبال مارش) و کنفرانس سال ۲۰۰۲، دیگر جایی برای کوتاهی و اهمال‌کاری دولت‌ها در انجام مسئولیت‌هایشان در قبال کودکان باقی نمانده است. از آن زمان تا کنون، فعالان صدیق و بی‌دریغ حوزه کودکان، ضمن جمع‌بندی و بازنگری شیوه‌ها و راهکارهای خود، همگان را به پیوستن و تلاش در این عرصه دعوت می‌نمایند. جا دارد «ما» بار دیگر سرخط‌ها و مطالبات این عرصه را در معرض دید جامعه قرار دهیم.

با نگاهی گذرا به تراز اقتصادی جهان هم‌زمان و پس از کرونا، شاهد هستیم که فاصله طبقاتی بسیار عمیق‌تر شده است. کمااینکه ثروت ۱۰ ثروتمند برتر جهان در طول دوران همه گیری از ۷۰۰ میلیارد دلار به ۱.۵ تریلیون دلار رسیده است (خبرگزاری فرانسه – بنقل از “اکسفام “). این شاخص همزمان با بیکاری بیش از ۱۵۰ میلیون کارگر و نیمه فعال شدن بیش از نیم میلیارد شاغل در مشاغل مختلف جهان بود.

در عین حال اثرات جنگ‌ها، مخاصمات قومی، حوادث طبیعی و غیره، آوارگی و مهاجرت را تشدید کرده است. همه این عوامل باعث گسترش فقر و درماندگی اقتصادی خانواده‌ها شد که نخستین قربانیان آن کودکان هستند. واضح است که در چنین بستری، زمینه‌های اقتصادی-اجتماعی کار کودکان تشدید می‌شود. اما اتفاقی که برای کودکان می‌افتد تنها محرومیت و فقر نیست؛ بلکه منجر به رشد ناموزون فیزیکی و روانی و دورافتادن از شرایطِ زیستِ طبیعی و درنهایت رانده شدن به صف فرودستان، حتی در کشورهای صنعتی و متروپل است.

در ایران و با وجود پذیرش پیمان‌نامه حقوق کودک، کنوانسیون بدترین اشکال کار کودک، ماده ۸۴ قانون کار، قانون حمایت از اطفال و نوجوانان و …، کماکان بهبودی در وضعیت کودکان دیده نمی‌شود و شاهد تعرض به «حق کودکی» هستیم. فاصله عمیق میان خط فقر و حقوق‌های چند برابر زیر خط فقر، گرانی‌، از دسترس خارج شدن مایحتاج و ضروریات زیستی، هزینه‌های بالای بهداشت، درمان و مسکن، تورم، آموزش و پرورش طبقاتی که آن هم برای بخش وسیعی از کودکان دور از دسترس شده، بیش از همه به کودکان أسیب می‌رسانند. در آستانه روز جهانی مبارزه با کار کودک، نه تنها کار کودک لغو نشده، بلکه شرایط همه کودکان خطرناک است.

بخش عمده‌ای مطالبات این دوره بر سر تامین معیشت در شان انسان امروزی، پایین کشیدن خط فقر از طریق بالا بردن حداقل دریافتی به بالای خط فقر، مقابله با بی‌حقوقی و تعرض به حیات و حقوق شهروندی به‌ویژه وضعیت کودکان است. این مسائل فعالان عرصه حقوق کودک را به خود مشغول ‌داشته و از حد نگرانی صرف گذشته و کماکان باقی است.

برای «ما» فعالان حقوق و مطالبات کودکان، مشکلات تنها در حد مصائب و مشکلات اقتصادی، محیطی و آموزشی، نیست. به رسمیت شناختن فعالیت سازمان‌ها از طریق صدور و تجدید مجوز فعالیت از حداقل خواسته‌های ماست. چرا که حقوق تلاشگران و فعالان حمایت از اقشار ضعیف و محروم، در سراسر جهان به رسمیت شناخته می‌شود و اگر حمایتی هم صورت نگیرد، کمتر دیده شده که ممانعت به‌عمل آید.

کودکان قادر به دفاع از حقوق خود نیستند و این وظیفه جامعه است تا از آنان حمایت کند. ایجاد موانع برای فعالان اجتماعی که به دفاع از حقوق کودکان برخاسته‌اند، نمی‌تواند صورت مساله (کار کودک) را پاک کند.

ما سازمان‌های فعال در حوزه حقوق و مطالبات کودکان؛ موارد ذکر شده در فوق را از عوامل تعدد و تشدید کار و بهره کشی از کودکان دانسته و خواسته‌های زیر را به فوریت خواستار و مخالفت و مغایرت با این مطالبات را سیاست ضد کودک و حقوق انسانی و شهروندی تلقی می‌کنیم:

– به رسمیت شناختن و عمل به حداقل حقوق کودکان بر مبنای مفاد تصریح شده در پیمان‌نامه جهانی حقوق کودکان و دیگر معاهدات و مقاوله نامه‌های بین‌المللی.

– تأمین فوری مالی کودکان تحت عنوان «بیمه کودکی»، حمایت از خانواده‌ها تحت عنوان «بیمه‌ همگانی» تامین اجتماعی و درمانی (با پوشش مکفی و واقعی نیازهای درمانی) و زیر پوشش قرار گرفتن کودکان، آموزش رایگان و همگانی تحت نظر کارشناسان و سازمان‌های مردمی.

– تغییر قوانین و مضامین آموزشی، حذف آموزش تبعیض آمیز(ازعوامل اساسی خروج کودکان از مدارس‌اند)، رایگان و اجباری کردن آموزش زیر نظر کارشناسان و سازمان‌های مردمی.

– توجه به هویت قانونی و صدورشناسنامه برای تمامی کودکان.

– افزایش حقوق و مزایای مزدبگیران به‌منزله گام نخست حذف فاصله نجومی طبقاتی و حمایت از خانواده‌های کودکان.

– به رسمیت‌شناختن و پذیرش عملی حقوق اجتماعی و شهروندی سازمان‌ها و فعالان حوزه‌های اجتماعی از جمله حوزه کودکان.

– جنبش‌های اجتماعی در بستر تاریخی و اجتماعی شکل می‌گیرند و با یکدیگر پیوندهای ناگسستنی دارند. به رسمیت شناختن این پیوند اندام‌واره(ارگانیک) از پایه‌های فعالیت اجتماعی است.

ژوئن ۲۰۲۳ (خرداد ۱۴۰۲)

 

۱_ انجمن پژوهش های آموزشی پویا

۲_ انجمن یاری کودکان در معرض خطر

۳_ درخت کوچک زندگی

۴_ موسسه پیشگیری از اعتیاد و آسیب های اجتماعی انسان دشواری وظیفه

۵_ موسسه رویش نهال جوان

۶_ موسسه یاریگران کودکان کار پویا

۷_ جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان

۸_ گروه تلاشگران یاری همدل

۹_ انجمن کنشگران اجتماعی فرزانه ( زاهدان)

۱۰_ قشم، جزیره ای برای کودکان

۱۱_ موسسه نوید زندگی کوشا

۱۲_ گروه فرهنگی اجتماعی کیانا

۱۳_ تاک سرزمین من

۱۴_ انجمن فرهنگی، پژوهشی پرنده درخت کوچک